Recurso de suplicación 2435/2020 PM

Procedemento orixe: despedimento/cesamentos en xeral 821/2019

Sobre: resolución de contrato

Recorrente: Lorena González González

Avogado: Xosé Ramón Pérez Domínguez

Recorridos: Francisca Bermúdez Crespo, Francisco Javier Luengo Alonso, Ecoforest Xinzo, S.L.

Avogado/a: Catuxa Rego Gavilán, Enrique Antonio Álvarez Santana

Luis F. de Castro Mejuto, presidente

José Elías López Paz

Ricardo Ron Latas

Na Coruña o vinte e un de outubro de dous mil vinte.

Tras ver e deliberar sobre as presentes actuacións, a Sala do Social do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, de acordo co previsto no artigo 117.1 da Constitución española, en nome do rei e pola autoridade que lle confire o pobo español, ditou a seguinte sentenza:

«No recurso de suplicación 2435/2020, formalizado por Lorena González González, contra a Sentenza número 109/20 ditada polo Xulgado do Social número 2 de Lugo no procedemento de despedimento/cesamentos en xeral 821/2019, seguido por instancia de Lorena González González fronte a Francisca Bermúdez Crespo, Francisco Javier Luengo Alonso, Ecoforest Xinzo, S.L., en que é maxistrado relator Ricardo Ron Latas.

Das actuacións dedúcense os seguintes:

Antecedentes de feito.

Primeiro. Lorena González González presentou demanda contra Francisca Bermúdez Crespo, Francisco Javier Luengo Alonso, Ecoforest Xinzo, S.L., que foi enviada para o seu coñecemento e axuizamento ao sinalado xulgado do social, o cal ditou a sentenza de data vinte e sete de febreiro de dous mil vinte.

Segundo. Que na citada sentenza se declaran como feitos probados os seguintes:

Primeiro. 1) A antigüidade era do 19 de setembro de 2012; 2) a categoría profesional era a de dependente; 3) a remuneración mensual era de 1.050 euros, pero a remuneración correspondente a dependente, segundo convenio aplicable para 2018, era de 16.735,44 euros anuais; para 2019, 17.070,15 euros; para 2020, 17.454,24 euros; 4) o contrato era por tempo indefinido; 5) a actividade era venda de estufas en establecemento aberto ao público. Segundo. Ata maio de 2019 aboouse á demandante a cantidade de 1.050 euros mensuais. Terceiro. As cantidades aboadas a Lorena polo seu traballo, desde setembro de 2018, foron de 858,55 euros en setembro de 2018, 858,55 euros en outubro de 2018, 858,55 euros en novembro de 2018, 858,55 euros en decembro de 2018, 1.050 euros en xaneiro de 2019, 1.050 euros en febreiro de 2019, 1.050 euros en marzo de 2019, 1.050 euros en abril de 2019, 1.050 euros en maio de 2019 e non consta pagada ningunha cantidade con posterioridade.

Terceiro. Que a parte dispositiva da indicada resolución é do teor literal seguinte:

Decido que estimo parcialmente a demanda. Declaro a extinción de contrato coa obriga de Ecoforest Xinzo, S.L. a pagar a Lorena González González a cantidade de 11.803,07 euros (data de inicio: 19.9.2012, data de finalización: 27.2.2020, número de días: 2.718, número de meses: 90, salario bruto anual de 17.454,24 euros, salario diario de 47,69 euros). Declaro que Ecoforest Xinzo, S.L.U. está obrigada a pagar a Lorena González González as seguintes cantidades: 1) 536,07 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de outubro de 2018; 2) 536,07 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de novembro de 2018; 3) 536,07 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de decembro de 2018; 4) 536,07 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de xaneiro de 2019; 5) 372,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de febreiro de 2019; 6) 372,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de marzo de 2019; 7) 372,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de abril de 2019; 8) 372,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de maio de 2019; 9) 372,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de xuño de 2019; 10) 1.422,51 euros máis xuros legais desde o 1 de xullo de 2019; 11) 1.422,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de agosto de 2019; 3) 1.422,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de setembro de 2019; 4) 1.422,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de outubro de 2019; 5) 1.422,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de novembro de 2019; 6) 1.422,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de decembro de 2019; 7) 1.422,51 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de xaneiro de 2020; 8) 1.454,52 euros máis xuros legais do 10 % desde o 1 de febreiro de 2020; 9) 1.291,13 euros correspondentes a 27 días de febreiro. Condeno a Ecoforest Xinzo, S.L.U. a aterse aos anteriores pronunciamentos. Desestimo a pretensión de imposición de custas e pagamento de honorarios aos demandados. Desestimo a pretensión de imposición de multa. Declaro a incompetencia deste órgano para pronunciarse sobre as pretensións formuladas contra Francisca Bermúdez Crespo como administradora única de Ecoforest Xinzo, S.L.U. ata o 5 de xuño de 2019. Declaro a incompetencia deste órgano para pronunciarse sobre as pretensións formuladas contra Francisco Javier Luengo Alonso como administrador único de Ecoforest Xinzo, S.L.U. desde o 5 de xuño de 2019.

Cuarto. Contra a devandita sentenza a parte demandante interpuxo recurso de suplicación que foi impugnado de contrario. Elevados os autos a este tribunal, dispúxose o paso destes ao relator.

Fundamentos de dereito.

Primeiro. Fronte á sentenza de instancia, que estimou parcialmente a demanda, interpón recurso a representación letrada da parte demandante, en que pide, en primeiro lugar, ao abeiro do artigo 193.b) da LRXS, as revisións dos feitos declarados probados. Non obstante, a primeira cuestión que hai que resolver debe versar sobre a admisión dos documentos que a parte demandante achega co seu escrito de recurso, isto é, acta de liquidación do 27 de febreiro de 2020. E así, sobre a base de que a alegación de feitos novos –que pode tramitarse como un incidente no cal se oian as demais partes e se resolva mediante auto motivado– trátase dun trámite que pode resolverse (sobre a súa admisión ou non) na propia sentenza, debe indicarse que a natureza excepcional do recurso de suplicación impide, por regra xeral, a introdución de feitos novos –distintos dos alegados e debatidos na instancia–, nin tampouco a proposición de ningún medio probatorio novo. Consecuente a este predicado, o artigo 233 da LRXS preceptúa que “a sala non admitirá ás partes documento ningún, nin alegacións de feitos que non resulten dos autos”. Agora ben, como excepción a este principio de carácter xeral –e sen dúbida, como concesión ao ius litigatoris– ese mesmo precepto seguidamente sinala como excepción á regra “ningunha sentenza ou resolución xudicial ou administrativa firmes ou documentos decisivos para a resolución do recurso que non puidese achegar anteriormente ao proceso por causas que non lle fosen imputables e, en xeral, cando en todo caso puidese darse lugar a posterior recurso de revisión por tal motivo ou fose necesario para evitar a vulneración dun dereito fundamental”. E nesta ocasión, a parte recorrente presenta documentos posteriores ao acto do xuízo, polo que non poden ser admitidos neste concreto trámite procesual, ao non encontrar debido encaixe para a súa admisión no artigo 233 da LRXS, e así o conclúe o Tribunal Supremo en Sentenza do 14 de maio de 2013 (Rec. núm. 96/2012), que sinala que: “resulta... imposible que a construción do relato de feitos probados poida facerse mediante documentos que non figuren nos autos no momento do axuizamento na instancia..., o artigo 233 da LRXS regula unha cuestión distinta á da modificación de feitos probados. Convén recordar, ademais, que a regra que consagra con carácter xeral o devandito precepto é a de que a sala –en casación ou en suplicación– non admitirá ás partes documento ningún nin alegacións de feitos que non resulten dos autos. Isto concorda estritamente co principio de preclusión do proceso e, en concreto, co que indicamos sobre a determinación dos feitos probados por parte do órgano de axuizamento na instancia en atención ás probas propostas polas partes e practicadas no momento procesual axeitado... No texto do vixente artigo 233 da LRXS faise mención tanto ás sentenzas ou resolucións xudiciais ou administrativas firmes, como a “documentos decisivos para a resolución do recurso”. Non obstante, nesta ampliación, respecto da norma legal anterior, séguese condicionando a admisibilidade de todos eles ao requisito de que non tivesen podido achegarse anteriormente por causas non imputables á parte que agora os pretende incorporar e, ademais, á concorrencia dalgunha das circunstancias seguintes: a) que o documento puidese servir para dar lugar a ulterior recurso de revisión; ou b) que fose necesario para evitar a vulneración dun dereito fundamental.

Nada de todo iso se aprecia no documento proposto pola empresa recorrente, pois trátase dun documento privado elaborado con posterioridade á data da sentenza impugnada; o cal, ademais, o que plasma é un acordo posterior a esta, é dicir, un feito acontecido despois de ditarse sentenza na instancia. É, pois, un feito que non podía incorporarse ao debate sobre o que xira o presente litixio”. E ningún deses condicionamentos se dan no presente suposto.

Así, con relación á revisión de feitos probados, a parte demandante solicita nos seus catro primeiros motivos de suplicación:

A. Que se engada un novo FDP no que se indique o que segue: “A mercantil Ecoforest Xinzo, S.L., con CIF número B32430332, foi constituída o 29 de xuño de 2012, por Ángel Santana Álvarez e por Francisca Bermúdez Crespo, matrimonio en réxime de gananciais, sendo nomeados ambos como administradores solidarios da entidade. Desde o 1 de setembro de 2017, Francisca Bermúdez Crespo pasa a ser socia única e administradora única da mercantil anterior.” (Folios 102 a 107).

“O domicilio social da entidade demandada indicado nos contratos de traballo formalizados coa traballadora demandante está sito en 32.630 Xinzo de Limia (Ourense), r/ Dous de Maio, 37, bx.” (Folios 116, 117 e 120).

“Con data do 5 de xuño de 2019 outorgouse escritura de compravenda de participacións sociais e acordos sociais ante o notario de Verín (Ourense), pola que Francisca Bermúdez Castro vendeu á Sociedade Control Group European 21, S.A., con CIF A53921227, a totalidade das participacións sociais de Ecoforest Xinzo, S.L., cesou como administradora única desta, e foi nomeado como novo administrador único Francisco Javier Luengo Alonso. Na data de outorgamento da escritura notarial anterior encóntranse sen presentar as contas no Rexistro Mercantil dos últimos anos.” (Folios 85 a 93).

“A escritura notarial anterior foi inscrita no Rexistro Mercantil de Ourense o 30 de outubro de 2019 e Francisca Bermúdez Castro comunicou a súa baixa como administradora única de Ecoforest Xinzo, S.L. con data do 13 de novembro de 2019.” (Folios 93 –reverso– e 95 e 96).

“Francisca Bermúdez Crespo depositou as contas anuais correspondentes ao exercicio 2017 da entidade Ecoforest Xinzo, S.L. ante o Rexistro Mercantil de Ourense o 29 de outubro de 2019.” (Folio 98). A adición apóiase na proba documental da parte codemandada (folios 75 a 110) e da proba documental da parte demandante (folios 116, 117 e 120). Non se accede a iso, xa que: 1º) a adición presenta carácter conclusivo-argumental e valorativo máis que meramente fáctico, resultado da interpretación parcial e interesada das probas invocadas; 2º) a modificación proposta debe derivar claramente do apoio útil alegado, sen necesidade de ter que acudir para iso a deducións, elucubracións ou argumentacións engadidas, de modo que se desprenda dese apoio probatorio sinalado, dun xeito que sexa contundente e inelutable, tanto a nova situación fáctica proposta coma a pertinente e paralela equivocación do órgano xudicial de instancia ao alcanzar a súa propia convicción que se pretende revisar, o que non é aquí o caso, e 3º) en materia de revisión fáctica non resulta procedente a remisión a unha parte significativa ou á totalidade da proba practicada, xa que así a pretensión do recorrente sería que esta sala faga unha valoración de gran parte da proba practicada, o que é improcedente neste trámite extraordinario do recurso de suplicación, ao non ser esa a función do órgano ad quem, que lle vén normativamente atribuída ao órgano xudicial de instancia polo artigo 97.2 da LRXS vixente.

B. Que se engada un novo FDP no que se indique o seguinte: “Con data do 25 de setembro de 2019 a demandante formulou denuncia ante a Inspección Provincial de Traballo e Seguridade Social de Lugo por incumprimento do pagamento e cotización polos salarios previstos no Convenio colectivo de comercio de metal da provincia de Lugo (BOP de Lugo do 3.9.2019)”. A adición apóiase no documento do folio 126 (anverso e reverso dos autos). Accédese a iso, no sentido de dar por reproducido o escrito de denuncia invocado.

C. Que se engada un novo FDP en que se indique o que segue: “Con data do 26 de febreiro de 2020, a Inspección Provincial de Traballo e Seguridade Social de Lugo expediu acta de liquidación de cotas á empresa demandada por non pagamento de salarios e falta de cotización sobre a base do Convenio colectivo de comercio de metal da provincia de Lugo, acta cuxo folio 107 sinala literalmente o seguinte:

En execución da Orde de servizo 27/0003752/19, efectuouse visita o día 14 de outubro de 2019 ao centro de traballo titularidade de Ecoforest, S.L. (B32430332), sito en Monforte de Lemos, avenida de Galicia, 1, baixo, e identificáronse neste os traballadores Sandra Vázquez López (34275510J) e José Luis González Pérez (34256466J). Como a empresa non dispoñía da documentación sociolaboral requirida, deixouse citación para comparecer e achegar na Inspección de Traballo e Seguridade Social de Lugo a documentación que se relacionaba. Non obstante, a empresa nin compareceu nin xustificou a non comparecencia.

Conforme a documentación que figura no expediente e a información obtida na base de datos da Tesouraría Xeral da Seguridade Social, observouse que:

A mercantil Ecoforest, S.L., tiña dados de alta no CCC 0111 27 105757091 os seguintes traballadores: Sandra Vázquez López (34275510J), José Luis González Pérez (34256466J) e Lorena González González (34272771B).

Sandra Vázquez López (34275510J) figuraba de alta cun contrato temporal de obra ou servizo, coeficiente parcialidade 500, antigüidade 19.2.2019. Así mesmo, constátase que prestou servizos para a mercantil desde o 3.12.2018 ao 1.6.2019 a tempo completo.

José Luis González Pérez (34256466J) figuraba de alta cun contrato indefinido a xornada completa, antigüidade 7.9.2012.

Lorena González González (34272771B) figuraba de alta cun contrato indefinido a xornada completa, antigüidade 19.9.2014.

Os tres traballadores tiñan recoñecida en nómina categoría profesional de dependente.

O CNAE da empresa era 4754 “Comercio por xunto de aparellos electrodomésticos en establecementos especializados”.

A empresa comunicou á Tesouraría Xeral da Seguridade Social que o Convenio colectivo dos traballadores era o do comercio do metal.

A base de cotización de Sandra Vázquez López (34275510J) foi de 829,98 euros en decembro de 2018; de 1.015 euros en xaneiro de 2019; de 1.050 euros en marzo, abril e maio de 2019; de 542,50 euros en xuño de 2019; 582,36 euros en xullo de 2019; 531 euros en agosto de 2019.

A base de cotización de José Luis González Pérez (34256466J) foi de 1.004,83 euros durante os anos 2015, 2016, 2017 e 2018, e de 1.050 euros de xaneiro a agosto de 2019.

A base de cotización de Lorena González González (34272771B) foi de 756,90 euros en xaneiro de 2015 e 756,70 euros no resto dos meses do referido ano; 764,40 euros no ano 2016; 825,65 no ano 2017; 858,60 no ano 2018, e 1.050 euros de xaneiro a agosto de 2019”.

A adición apóiase nos documentos dos folios 152 (anverso e reverso) dos autos e o documento que se achega posterior ao acto do xuízo. Non se accede a iso, tendo en conta a inadmisión do documento invocado posterior ao acto do xuízo.

D. Que se engada un novo FDP no que se indique o seguinte: “Con data do 16 de outubro de 2019 celebrouse o preceptivo acto de conciliación coa empresa demandada que non compareceu ante o SMAC de Lugo, co resultado de sen efecto”. A adición apóiase no documento do folio 4 dos autos. Accédese a iso, no sentido de dar por reproducida a acta de conciliación citada.

Segundo. Con base no artigo 193, letra c), da Lei rituaria laboral, a parte recorrente formula o quinto dos motivos de suplicación, no cal denuncia infracción do artigo 2.a) da Lei 36/2011, do 10 de outubro, reguladora da xurisdición social, en relación coa xurisprudencia contida na Sentenza da Sala do Social do Tribunal Supremo do 9 de maio de 2011 (rcud. 4280/2010), que estima, en esencia, que tendo en conta a conduta manifestamente desleal e irresponsable dos dous administradores da entidade demandada cos traballadores ao seu cargo, conduta que se evidencia de acordo coa modificación fáctica proposta no presente recurso, deducida precisamente da documental que achegan os mesmos administradores, considera esta parte que debe aplicarse ao presente asunto a doutrina do levantamento do veo que a xurisprudencia da Sala do Social do Tribunal Supremo vén aplicando en supostos como os aquí axuizados.

Non se accede a iso por varias razóns, que serían as seguintes: 1ª) o recurso de suplicación ten por obxecto, entre outros, “examinar as infraccións de normas substantivas”, o que exclúe a denuncia de normas de carácter procesual, como poden ser os preceptos alegados, debendo denunciarse a vulneración de normas procesuais a través do motivo do artigo 193.a) da LXS, solicitando a nulidade da resolución de instancia (o cal non acontece no suplico do recurso), e diso resulta que o procedemento elixido pola parte recorrente para facer valer a súa pretensión non é o axeitado, ou o que é igual, a cita amparadora do recurso, a do artigo 193.c) da LXS, non é a procedente, senón que a axeitada era a da letra a) do devandito precepto legal, e así, cando o que en realidade se está discutindo é sobre a aplicación ou non de determinadas “normas do procedemento” (e así se manifesta no recurso, indicando que se entenden violadas as normas das sentenzas con indefensión á parte), a canle axeitada é a da letra a) do artigo 193 da LXS, debendo solicitarse a nulidade das actuacións e a reposición dos autos ao momento anterior a ditarse sentenza; 2ª) a sentenza denunciada resulta inadecuada aos fins do recurso, xa que nela “a cuestión formulada no presente recurso se concreta en resolver, como antes se indicou, se o exercicio da acción de tutela dun dereito fundamental exercerse “inescusablemente” pola vía no mesmo procedemento en que se solicitou a extinción da relación laboral pola vía do artigo 50 do ET ou pode exercerse por separado”, cando o que aquí se discute é a responsabilidade solidaria das persoas físicas codemandadas, é máis, a reprodución que a parte recorrente fai da sentenza denunciada no último parágrafo do concreto motivo de recurso non se corresponde co seu contido; 3ª) o precepto denunciado resulta igualmente inadecuado aos fins do recurso, xa que este se refire ao ámbito da orde xurisdicional social, cando aquí o discutido é a responsabilidade solidaria dos administradores; 4ª) a aplicación da doutrina do levantamento do veo exixe que se cite unha concreta norma substantiva ou xurisprudencia en que apoiar a pretensión, o que a parte recorrente obvia no seu motivo de recurso, e 5ª) a sentenza que reproduce no motivo a parte demandante resulta ser unha STS do 6 de marzo de 2002 (Rec. núm. 1666/2001), e nela a aplicación da doutrina do levantamento do veo exixe que quede acreditado que existe tal “interrelación de bens, intereses, dereitos e obrigas das persoas físicas e das persoas xurídicas demandadas que se xerou unha situación de “confusión de actividades, propiedades e patrimonios” en que todos os demandados viñeron beneficiándose da actividade profesional do demandante”. Unha situación de confusión patrimonial destas características xustifica a aplicación excepcional da doutrina do “levantamento do veo da sociedade”, estendendo a responsabilidade solidaria das débedas salariais ás persoas físicas por conta das que efectivamente se prestou o traballo, doutrina cuxo alcance no ámbito laboral precisou recentemente a nosa Sentenza do 26 de decembro de 2001”, non obstante, no presente caso nin tales circunstancias quedaron acreditadas, nin a parte demandante intentou neste concreto trámite de suplicación incorporar ao relato histórico da sentenza de instancia calquera dato que permita asegurar o anterior, e é que, en anteriores ocasións xa declaramos que a regra xeral aquí resulta ser a non exixencia de responsabilidade ás persoas físicas accionistas maioritarias dunha sociedade, inclusive cando fosen administradores ou conselleiros da empresa, e que existen, non obstante, excepcións á devandita regra, actuables cando, por exemplo, queda demostrada a existencia de fraude de lei na utilización da forma societaria, ou esta se constitúe coa finalidade de eludir responsabilidades laborais, caso en que debe procederse a levantar o veo da personalidade societaria e penetrar no substrato persoal da persoa xurídica, non obstante, a ausencia de resultancia fáctica apropiada impide a aplicación de tal doutrina ao suposto de autos.

En calquera caso, todo iso comporta que esta sala non poida entrar a coñecer do obxecto do recurso, porque llo impide o carácter extraordinario deste recurso, limitado á análise das infraccións que aleguen as partes, sen que este tribunal poida formular de oficio outras cuestións porque, ao construír de oficio o recurso, violaría o principio de igualdade de partes. No recurso de suplicación exíxese non só determinar de forma clara o precepto que se considera infrinxido, senón que é preciso tamén establecer, coa necesaria claridade no desenvolvemento do correspondente motivo, os fundamentos que mostren a existencia da infracción que se denuncia. Iso, insistimos, impide entrar na análise das hipotéticas infraccións normativas ou xurisprudenciais da sentenza de instancia, pois iso equivalería a atribuír a esta a construción ex officio do recurso, cando tal actividade corresponde á parte.

Terceiro. No seguinte motivo de suplicación, de novo con amparo no artigo 193.c) da LXS, denúnciase infracción dos artigos 10.1 e 24 da Constitución española, do artigo 4.2.e) do Estatuto dos traballadores e do artigo 184 da Lei 36/2011, do 10 de outubro, reguladora da xurisdición social, en relación coa xurisprudencia establecida nas sentenzas do 9 maio 2011 da Sala do Social Tribunal Supremo (rcud. 4280/2010), e as do 11 (RJ 2015, 1011) e do 5 de febreiro de 2015 (RJ 2013,3368) (recursos 95/2014 e 89/2012), estimando, en esencia, que ao terse vulnerado o dereito á dignidade persoal da traballadora considera esta parte que deben ser reparadas as súas consecuencias, cunha indemnización de danos morais.

O motivo non prospera. Aquí debemos partir de que a sentenza de instancia estimou a demanda conforme o disposto no artigo 50.1.b) ET por “falta de pagamento de salario” e a sentenza de instancia non contén feito ningún do que se desprenda a vulneración denunciada no recurso. É certo que “nos procesos en que se exerza a acción de extinción do contrato de traballo por instancia do traballador con fundamento no artigo 50 do Estatuto dos traballadores naqueles casos en que se xustifique que a conduta empresarial prexudica a dignidade ou a integridade física ou moral de traballador, poida comportar unha posible vulneración dos seus demais dereitos fundamentais ou liberdades públicas” (STS do 13 de xullo de 2017 [Rec. núm. 2788/2015]); e de igual xeito resulta certo que, tratándose de indemnización por dano moral na infracción de dereitos fundamentais, o Tribunal Supremo recorda na súa Sentenza do 24 de outubro de 2019 (Rec. núm. 12/2019) que “unha recapitulación histórica da doutrina desta sala en materia de indemnización por vulneración de dereitos fundamentais é a que leva a cabo a STS do 13 de decembro de 2018, recurso 3/2018: tras unha etapa inicial de concesión automática en que se entendeu procedente a condena ao pagamento da indemnización polos danos morais causados, sen necesidade de que se acreditase un específico prexuízo, considerando que este debía de presumirse (así, STS/4ª do 9 xuño de 1993 –rcud. 3856/1992– e 8 de maio de 1995 –rec. 1319/1994–), pasouse a exixir a xustificación da reclamación acreditando indicios ou puntos de apoio suficientes en que se puidese asentar a condena (así, STS/4ª de 11 de xuño de 2012 –rcud. 3336/2011– e 15 de abril de 2013 –rcud. 1114/2012–).

Non obstante, a xurisprudencia foise decantando por entender que “dada a índole do dano moral, existen algúns danos deste carácter cuxa existencia se pon de manifesto a través da mera acreditación da lesión... o que adoita suceder, por exemplo, coas lesións do dereito á honra ou con determinadas condutas antisindicais...” (STS/4ª do 18 de xullo de 2012 –rec. 126/2011–). O que acabamos corroborando en atención á nova regulación que se produciu na materia tras o artigo 179.3 da LRXS –e 183.1 e 2 da LRXS–, na medida que, ben que é exixible identificación de “circunstancias relevantes para a determinación da indemnización solicitada”, se considera a excepción no caso dos danos morais unidos á vulneración do dereito fundamental cando resulte difícil a súa estimación detallada”.

Así, para o Tribunal Supremo, “ha de recoñecerse que a doutrina da sala en referencia á cuestión de que tratamos –indemnización por vulneración de dereitos fundamentais– non tivo a uniformidade que sería desexable, pasando dunha inicial fase de concesión automática en que se entendeu procedente a condena ao pagamento da indemnización polos danos morais causados, sen necesidade de que se acredite un específico prexuízo, dado que este se presume..., a unha posterior exixencia de bases e elementos clave da indemnización reclamada que a xustifiquen suficientemente e que estean acreditados indicios ou puntos de apoio suficientes nos cales se poida asentar a condena... Pero nos últimos tempos esta doutrina da sala tamén foi modificada, en primeiro lugar atendendo ao criterio aperturista que actualmente informa o resarcimento do dano moral [mesmo se recomenda a súa aplicación no ámbito dos incumprimentos contractuais polos PETL e por UNIDROIT: STS I 15/06/10 –rec. 804/06–], e pola consideración acerca da “inexistencia de parámetros que permitan con precisión traducir en termos económicos o sufrimento en que tal dano [moral] esencialmente consiste... [o que] leva, por unha parte, a unha maior marxe de discrecionalidade na valoración... e por outra parte, dilúe en certa medida a relevancia para o cálculo do quantum indemnizatorio” da aplicación de parámetros obxectivos, pois “os sufrimentos, padecementos ou menoscabos experimentados “non teñen directa ou secuencialmente unha tradución económica” [SSTS/Iª 27/07/06 e 28/02/08 –rec. 110/01–) ... E sobre todo, en atención á nova regulación que se produciu na materia tras o artigo 179.3 da LRXS, precepto para o que a exixible identificación de “circunstancias relevantes para a determinación da indemnización solicitada” debe excepcionarse –este é o caso de autos– “no caso dos danos morais unidos á vulneración do dereito fundamental cando resulte difícil a súa estimación detallada”... Criterios aos que certamente se adiantaba a sala ao afirmar que “dada a índole do dano moral, existen algúns danos deste carácter cuxa existencia se pon de manifesto a través da mera acreditación da lesión... o que adoita suceder, por exemplo, coas lesións do dereito á honra ou con determinadas condutas antisindicais...” … 3. Engadamos a tales afirmacións as levadas a cabo –entre outras– na STS 13/07/15 [rco. 221/14 ], respecto de que “... ao referirse ás indemnizacións que se fixarán como consecuencia da vulneración dun dereito fundamental, o seu artigo 183.3 sinala que “o tribunal se pronunciará sobre a contía do dano, determinándoo prudencialmente cando a proba do seu importe exacto resulte demasiado difícil ou custosa, para resarcir suficientemente a vítima..., así como para contribuír á finalidade de previr o dano”. Con iso é claro que o precepto vén atribuír á indemnización –por atentar contra dereitos fundamentais– non só unha función resarcitoria [a utópica restitutio in integrum], senón tamén a de prevención xeral”. E que “... a utilización do criterio orientador das sancións pecuniarias previstas pola LISOS para as infraccións producidas no caso foi admitido pola xurisprudencia constitucional [STC 247/2006, do 24 de xullo (RTC 2006, 247)], á par que considerado idóneo e razoable en precedentes decisións desta sala.... Desta forma, a máis recente doutrina da sala afastouse máis –na liña pretendida pola xa referida LRXS– do obxectivo propiamente resarcitorio, para situarse nun plano que non descoida o aspecto preventivo que debe corresponder á indemnización en casos como o presente” (Sentenza do Tribunal Supremo do 19 de decembro de 2017 [Rec. núm. 624/2016]).

O problema formúlase á hora de fixar o quantum indemnizatorio. Nestas ocasións a doutrina do Tribunal Supremo indica o seguinte: “O tribunal pronunciarase sobre a contía do dano, determinándoo prudencialmente cando a proba do seu importe exacto resulte demasiado difícil ou custosa, para resarcir suficientemente á vítima e restablecer a esta, na medida do posible, na integridade da súa situación anterior á lesión, así como para contribuír á finalidade de previr o dano” (artigo 183.2 LRXS), deducíndose que respecto ao dano, sobre cuxo importe debe pronunciarse necesariamente o Tribunal, se atribúe a este, tratándose especialmente de danos morais (“cando a proba do seu importe exacto resulte demasiado difícil ou custosa” e arg. ex artigo 179.3 LRXS, a facultade de determinalo prudencialmente, así como, con respecto a calquera tipo de danos derivados de vulneracións de dereitos fundamentais ou liberdades públicas, se preceptúa que o importe indemnizatorio que se fixe xudicialmente debe ser suficiente non só para a reparación íntegra, senón, ademais “para contribuír á finalidade de previr o dano” é dicir, fixando expresamente os principios de suficiencia e de prevención, e e) Finalmente, a importancia da integridade na reparación das vítimas dos vulnerados dereitos fundamentais e liberdades públicas, incluída a indemnización procedente, reflíctese na esencial función atribuída ao Ministerio Fiscal no proceso social declarativo e de execución, ao dispoñerse que “O Ministerio Fiscal será sempre parte nestes procesos en defensa dos dereitos fundamentais e das liberdades públicas, velando especialmente pola integridade da reparación das vítimas...” (artigo 177.3 LRXS) e que “O Ministerio Fiscal será sempre parte nos procesos de execución derivados de títulos executivos en que se declarase a vulneración de dereitos fundamentais e de liberdades públicas, velando especialmente pola integridade da reparación das vítimas” (artigo 240.4 LRXS) (Sentenza do Tribunal Supremo do 5 de outubro de 2017 [Rec. núm. 2497/2015]).

Polo tanto, probada a violación de dereitos fundamentais debe acordarse o restablecemento do demandante na integridade do seu dereito. Tal integridade comporta, “entre outros aspectos, a reparación das consecuencias derivadas da acción ou omisión do suxeito responsable, incluída a indemnización que proceda (arg. ex artigo 182.1.d LRXS)”. E polo que se refire á contía indemnizatoria, debemos... fixar a contía da indemnización en función tanto do dano moral unido á vulneración do dereito fundamental, coma dos danos e perdas adicionais derivados (arg. ex artigo 183.1 LRXS). Concretada neste caso a pretensión indemnizatoria da parte demandante á reparación do dano moral, ao non se ter acreditado prexuízos materiais concretos, para cumprir con deber de cuantificar o dano, pode determinarse prudencialmente cando, como acontece como regra tratándose de danos morais, a proba do seu importe exacto resulte demasiado difícil ou custosa, flexibilizando, no necesario, as exixencias normais para a determinación da indemnización, e debendo ser a indemnización fixada suficiente para resarcir a vítima e para restablecer a esta, na medida do posible, na integridade da súa situación anterior á lesión, así como para contribuír á finalidade de previr o dano (arg. ex artigos 179.3 e 183.2 LRXS)”. En calquera caso, “o importe do resarcimento fixado prudencialmente polo órgano xudicial de instancia unicamente debe ser corrixido ou suprimido cando se presente desorbitado, inxusto, desproporcionado ou irrazoable. Así mesmo, a utilización do criterio orientador das sancións pecuniarias previstas pola LISOS para as infraccións producidas no caso foi admitida pola xurisprudencia constitucional (STC 247/2006) e pode seguir téndose como parámetro razoable”.

Esta doutrina xudicial apóiase principalmente no artigo 183 LXS, que indica nos seus dous primeiros númerosa o seguinte: “1. Cando a sentenza declare a existencia de vulneración, o xuíz deberá pronunciarse sobre a contía da indemnización que, se é o caso, lle corresponda á parte demandante por sufrir discriminación ou outra lesión dos seus dereitos fundamentais e liberdades públicas, en función tanto do dano moral unido á vulneración do dereito fundamental coma dos danos e prexuízos adicionais derivados. 2. O tribunal pronunciarase sobre a contía do dano, determinándoo prudencialmente cando a proba do seu importe exacto resulte demasiado difícil ou custosa, para resarcir suficientemente a vítima e restablecer a esta, na medida do posible, na integridade da súa situación anterior á lesión, así como para contribuír á finalidade de previr o dano”. Ademais, o número 3 dese artigo 183 declara a compatibilidade da indemnización por lesión do dereito fundamental coa que puidese corresponder ao traballador pola modificación ou extinción do contrato de traballo ou noutros supostos establecidos no Estatuto dos traballadores e demais normas laborais.

Pola súa banda, este precepto debe poñerse en relación cos requisitos da demanda de tutela de dereitos fundamentais, recollidos no número 3 do artigo 179 LXS, segundo o cal “a demanda, ademais dos requisitos xerais establecidos na presente lei, deberá expresar con claridade os feitos constitutivos da vulneración, o dereito ou liberdade infrinxidos e a contía da indemnización pretendida, se é o caso, coa axeitada especificación dos diversos danos e perdas, para os efectos do disposto nos artigos 182 e 183, e que, salvo no caso dos danos morais unidos á vulneración do dereito fundamental cando resulte difícil a súa estimación detallada, deberá establecer as circunstancias relevantes para a determinación da indemnización solicitada, incluíndo a gravidade, duración e consecuencias do dano, ou as bases de cálculo dos prexuízos estimados para o traballador,”.

Polo tanto, o dano moral resulta ser aquel que está representado polo impacto ou sufrimento psíquico ou espiritual que na persoa poden desencadear certas condutas, actividades ou, mesmo, resultados, tanto se implican unha agresión directa a bens materiais como ao acervo extrapatrimonial da personalidade. Para a indemnización derivada do dano moral provocado, temos visto que a xurisprudencia do Tribunal Supremo ten flexibilizado a exixencia de bases e elementos clave da indemnización, existindo algúns danos de carácter moral cuxa existencia se pon de manifesto a través da mera acreditación da lesión, o que adoita suceder, por exemplo, coas lesións do dereito á honra ou con determinadas condutas antisindicais, ou, en definitiva, coa vulneración de dereitos fundamentais. Pola súa banda, a fixación do importe da indemnización por danos morais corresponde ao órgano xudicial que coñece do procedemento en instancia, e só debe ser corrixido cando resulte manifestamente irrazoable, desproporcionado e inxustificado, o que significa que a súa contía debe axustarse a parámetros de razoabilidade que non resulte excesivo e desorbitado en función das circunstancias do caso, considerando que o emprego para efectos orientadores das contías das multas pecuniarias previstas na LISOS en principio é un parámetro de cálculo razoable e avalado tanto polo Tribunal Constitucional coma polo Tribunal Supremo, sen que tal uso orientativo signifique que haxa que examinar o asunto desde a mesma óptica que cando se está a impoñer unha sanción administrativa (legalidade, tipicidade, non bis in ídem, etc.), senón que hai que partir dunha vulneración de dereitos fundamentais e de que se debe fixar a indemnización asociada a iso.

A xurisprudencia de suplicación, non obstante, destaca que nin dos artigos 179.3 ou 183 da LXS, nin da xurisprudencia do Tribunal Supremo se desprende que, para condenar ao pagamento dunha indemnización adicional por dano moral, abonde coa mera invocación de que este se produciu e que deba en todo caso acollerse ao importe indemnizatorio que a parte demandante calculase ao seu libre arbitrio. O que se atenúa é o requisito de fixar as bases da cuantificación do dano cando este é moral, pero non a de describir con certo detalle cales son os danos morais que se consideran producidos, ou os feitos concretos dos cales se deduce ese dano moral, principalmente como se produciu a vulneración do dereito fundamental e que incidencia tivo a vulneración na persoa demandante. Así despréndese de que o artigo 179.3 fale primeiro en xeral, e para toda clase de danos, de “a adecuada especificación dos diversos danos e perdas”, é dicir, unha descrición dos feitos ou circunstancias concretas, susceptible de ser acreditadas ou, sobre todo, desvirtuada polos medios de proba admitidos, en dereito (porque que un dano moral sexa moi difícil de probar non significa que sexa, pola contra, relativamente doado pola parte demandada probar feitos que desvirtúen a existencia de tal dano ou a súa entidade), dos cales se poida deducir de forma razoada por un observador imparcial que se produciu ou podida producir un dano ou prexuízo, sexa material ou moral, e facer un xuízo, sequera indiciario, da maior ou menor gravidade deste. Mentres que, por outro lado, a lei fala de “as circunstancias relevantes para a determinación da indemnización”, o cal vén referido á tradución económica do prexuízo. É só esta exposición das “circunstancias relevantes para a determinación da indemnización”, ou parámetros de cuantificación económica, que o artigo 179.3 LXS permite excepcionar ou relativizar para os danos morais, e el ademais só “cando resulte difícil a súa estimación detallada”.

Pero é que, mesmo cando o Tribunal Supremo fala de danos de carácter moral cuxa existencia se pon de manifesto a través da mera acreditación da lesión, exixe ao propio tempo unha implicación directa entre conduta lesiva do dereito fundamental e dano moral, e para apreciar a existencia de dano moral, o Tribunal Supremo adoita atender as concretas circunstancias acreditadas en que se produciu a vulneración do dereito fundamental e a incidencia da vulneración para o titular do dereito; ou todo o máis atende a máxima de experiencia como “as normais consecuencias” da vulneración dun concreto dereito fundamental nunhas determinadas circunstancias.

No caso que nos ocupa, non obstante, ningunha das exixencias normativas se encontra aquí presente, dun lado, porque a demanda se encontra orfa das prevencións que marca o artigo 179.3 LXS, limitándose a parte demandante a indicar que a demandada debe a demandante unhas determinadas cantidades monetarias derivadas do incumprimento convencional que denuncia; e do outro, porque na sentenza impugnada non consta vulneración ningunha da dignidade da traballadora que resulte indemnizable, despois de quedar acreditada unicamente a falta de pagamento no aboamento do salario, sen que, por iso mesmo, quedase acreditada a existencia de vulneración de dereito fundamental ningún da parte demandante pola demandada. E é que, nesta ocasión, nin quedou acreditado que a empresa incorrese nunha conduta vulneradora de dereitos fundamentais da traballadora, nin na demanda se inclúen as circunstancias relevantes para a determinación da indemnización solicitada, incluíndo a gravidade, duración e consecuencias do dano.

Cuarto. Como último motivo de suplicación, de novo ao abeiro do artigo 193.c) da LXS, denúnciase a infracción dos artigos 66.3 e 97.3 da Lei 36/2011, do 10 de outubro, reguladora da xurisdición social, en relación coa xurisprudencia na Sentenza do 28 de febreiro de 2018, a Sala do Social do Tribunal Supremo (Unificación de doutrina núm. 2661/2015), que estima, en esencia, que procede a imposición de multa por temeridade e a condena ao pagamento dos honorarios de letrado de forma solidaria aos demandados, de acordo co artigo 66.3 e 97.3 da LRXS.

O motivo non prospera, dun lado, porque o recurso de suplicación ten por obxecto, entre outros, “examinar as infraccións de normas substantivas”, o que exclúe a denuncia de normas de carácter procesual, como pode, debendo denunciarse a vulneración de normas procesuais a través do motivo do artigo 193.a) da LRXS. Diso resulta que o procedemento elixido pola parte recorrente para facer valer a súa pretensión non é o axeitado, ou o que é igual, a cita amparadora do recurso, a do artigo 193.c) da LRXS, non é a procedente, senón que a axeitada era a da letra a) do devandito precepto legal. E así, cando o que en realidade se está a discutir é sobre a aplicación ou non de determinadas “normas do procedemento”, a canle axeitada é a da letra a) do artigo 193 da LRXS, debendo solicitarse a nulidade das actuacións e a reposición dos autos ao momento anterior a ditarse sentenza. E do outro, porque, aínda que se outorgase carácter substantivo aos preceptos relativos á condena en custas, o artigo 66.3 LRXS (ao que se remite o artigo 97.3 en materia de imposición de custas) condiciona esta a que: 1) non comparecese a outra parte, debidamente citada; 2) non medie causa xustificada, e 3) a sentenza que no seu día dite coincida esencialmente coa pretensión contida na papeleta de conciliación ou na solicitude de mediación. E isto último é xusto o que non sucede no caso que nos ocupa.

En fin, polo que se refire á denuncia do artigo 97.3 LXS, no relativo á multa por temeridade (xa que en caso de non comparecencia ao acto de conciliación o artigo 97.3 se remite ao artigo 66.3 LXS, sobre o que xa nos pronunciamos), o xulgador de instancia ten certa discrecionalidade para impoñer a multa a que se refire o artigo 97.3 de LXS, valorando os factores que conflúen na posición da parte demandante e motivando a decisión, que naturalmente pode ser analizada e eventualmente anulada polo tribunal de suplicación se se entende que a medida foi inadecuada ou arbitraria, pero para iso é preciso que consten de forma fidedigna e clara elementos dos cales se poida desprender de xeito obxectivo que a aplicación daquel precepto foi inadecuada. En efecto, o tribunal de instancia ten certa discrecionalidade para impoñer a multa a que se refire o citado artigo 97.3 da LXS, valorando os factores que conflúen na posición da parte demandante e motivando a decisión, que pode ser analizada e eventualmente é anulada polo Tribunal Superior. En calquera caso, a decisión debe ser razoada, e o razoamento que determine a sanción debe apoiarse na mala fe ou na temeridade do litigante, é dicir, procederá cando se exerzan pretensións absolutamente infundadas, con coñecemento da súa inxustiza, todo iso evidenciado manifestamente polo comportamento do litigante. Atendendo a todo iso, no presente caso a sala entende que a conduta da parte demandada non pode entenderse que incida nunha mala fe procesual ou temeridade, ao ter sido mesmo admitidas polo xulgador de instancia algunhas das causas de oposición á demanda.

Quinto. Por todo o exposto, procede desestimar o recurso de suplicación interposto, debendo por iso mesmo confirmar a sentenza impugnada. En consecuencia, resolvemos que, desestimando o recurso de suplicación interposto pola representación letrada de Lorena González González contra a Sentenza do vinte e sete de febreiro do ano dous mil vinte, ditada polo Xulgado do Social número 2 dos de Lugo, en proceso tramitado por instancia da recorrente fronte á empresa Ecoforest Xinzo, S.L., Francisca Bermúdez Castro e Francisco Javier Luengo Alonso, debemos confirmar e confirmamos a sentenza impugnada.

Notifíquese esta resolución ás partes e á Fiscalía do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia.

Modo de impugnación: faise saber ás partes que contra esta sentenza cabe interpoñer recurso de casación para unificación de doutrina que debe prepararse mediante escrito presentado ante esta sala dentro do improrrogable prazo de dez días hábiles inmediatos seguintes á data de notificación da sentenza. Se o recorrente non ten a condición de traballador ou beneficiario do réxime público da Seguridade Social deberá efectuar:

– O depósito de 600 € na conta de 16 díxitos desta sala, aberta no Banco de Santander (Banesto) co número 1552 0000 37, seguida de catro díxitos correspondentes ao número do recurso e dous díxitos do ano deste.

– Así mesmo, se hai cantidade de condena deberá consignala na mesma conta, pero co código 80 en vez do 37 ou ben presentar aval bancario solidario en forma.

– Se o ingreso se fai mediante transferencia bancaria desde unha conta aberta en calquera entidade bancaria distinta, haberá que emitila á conta de vinte díxitos 0049 3569 92 0005001274 e facer constar no campo “observacións ou concepto da transferencia” os 16 díxitos que corresponden ao procedemento (1552 0000 80 ou 37 **** ++).

Así por esta nosa sentenza, pronunciámolo, mandámolo e asinámolo».