A Comunidade Autónoma de Galicia, ao abeiro do artigo 149.1.28 da Constitución española e segundo o disposto no artigo 27 do Estatuto de autonomía de Galicia, asumiu a competencia exclusiva en materia de patrimonio cultural e aprobou no seu exercicio a Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia (en diante LPCG).

O artigo 8 da LPCG define os bens catalogados como aqueles bens e manifestacións inmateriais non declarados de interese cultural que, polo seu notable valor cultural, sexan incluídos no Catálogo do patrimonio cultural de Galicia.

O artigo 10 da LPCG establece que os bens inmobles catalogados se integrarán nalgunhas das categorías, entre as que define a de monumento como a obra ou construción que constitúe unha unidade singular recoñecible de relevante interese artístico, histórico, arquitectónico, arqueolóxico, etnolóxico, industrial ou científico e técnico.

O 7 de febreiro de 2019, o representante do Seminario Menor achega a solicitude para incluír o inmoble no Catálogo del patrimonio cultural de Galicia, especificando que se outorgase o nivel de protección ambiental. A solicitude vai acompañada dunha memoria técnica xustificativa que incorpora todos os parámetros descritivos e xustificativos que se consideran necesarios para a súa valoración.

Entre os seus argumentos cómpre destacar que o inmoble é unha referencia notable na imaxe da cidade histórica, tanto pola súa posición e o seu rotundo volume e formas, como nos aspectos relacionados coa propia historia recente da cidade, pola súa variedade de usos docentes, relixiosos, asistenciais e residenciais e polo potencial para colaborar á diversidade funcional do ámbito.

Proxectado nos primeiros anos 50 do século XX, o inmoble ocupa unha ampla parcela dunhas 4 ha, dividida en dúas plataformas, no estremo sueste do conxunto histórico, entre o convento de Belvís e a Colexiata do Sar, e caracteriza, pola súa ampla base e robusta torre central, as perspectivas e o panorama da cidade. O edificio ocupa a plataforma superior, ao redor dunha ampla capela que se estende cun volume lonxitudinal do que saen catro corpos transversais dunha coxía similar, os estremos máis longos, conformando dous patios simétricos.

O sistema construtivo responde aos modelos austeros da autarquía, dun estrito rigor simétrico, simples no formal e cunha combinación de materiais tradicionais e técnicas propias dos anos en que foi construído. Cunha ocupación en planta duns 5.000 m2, desenvólvese en ata 5 alturas e propicia unha concepción unitaria do conxunto por medio dos ritmos de ocos e o uso de liñas de imposta e cornixas. No aparato decorativo, practicamente inexistente, destaca unha imaxe da Virxe do escultor Asorey, na entrada da capela.

Segundo o establecido no artigo 87 da LPCG, que manifesta que integran o patrimonio arquitectónico os inmobles e os conxuntos destes, e as obras da arquitectura e da enxeñaría histórica ás que se lles recoñeza un papel relevante na construción do territorio e na súa caracterización cultural, e sexan testemuño dunha época histórica ou dos cambios na forma de entendela, o inmoble ten unha presenza notable e colabora á creación da imaxe da cidade, caracteriza a súa visión afastada e de conxunto e contribúe á creación dunha imaxe conceptual baseada nas funcións docentes e relixiosas, que son a expresión da cidade histórica.

Pola súa banda, o artigo 88.1 establece que concorre un significativo valor arquitectónico, entre outros, nos edificios relevantes da arquitectura ecléctica, modernista, racionalista, do movemento moderno ou característico da complexa sucesión de movementos e tendencias arquitectónicas que percorren o período das primeiras vangardas e o movemento moderno durante o século XX ata 1965, incluída a arquitectura de indianos. O Seminario Menor é un exemplo notable e un testemuño representativo da arquitectura da época da autarquía en Santiago de Compostela, tanto polos aspectos de deseño, polos construtivos como polos funcionais.

En consecuencia, en virtude do manifestado e á vista do contido da solicitude e do informe técnico da Dirección Xeral do Patrimonio Cultural, no exercicio da competencia que me atribúe o Decreto 163/2018, do 13 de decembro, polo que se establece a estrutura orgánica da Consellería de Cultura e Turismo e conforme o disposto no artigo 26 da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia,

RESOLVO:

Primeiro. Incoación do procedemento

Incoar o procedemento para incluír no Catálogo do patrimonio cultural de Galicia, como ben inmoble coa categoría de monumento, o Seminario Menor da Asunción de Santiago de Compostela, segundo a descrición e a delimitación gráfica que consta nos anexos I e II desta resolución.

Segundo. Publicación e produción de efectos

Publicar esta resolución no Diario Oficial de Galicia e aplicar desde a súa publicación, de forma provisional, o réxime de protección previsto para os bens catalogados mentres se tramite o expediente.

Terceiro. Prazo de resolución e caducidade

O procedemento deberá resolverse no prazo máximo de dezaoito meses a partir da data da resolución e, de transcorrer ese prazo sen que se emitise resolución expresa, produciríase a caducidade dos seus efectos.

Cuarto. Anotación preventiva

Ordenar a anotación preventiva no Catálogo do patrimonio cultural de Galicia.

Quinto. Notificación

Notificar esta resolución ás persoas interesadas no procedemento e ao Concello de Santiago de Compostela.

Sexto. Información pública

Abrir un período de información pública polo prazo dun mes, contado a partir do día seguinte ao da súa publicación, para que calquera persoa física ou xurídica poida achegar as alegacións e informacións que considere oportunas. A consulta realizaríase nas dependencias administrativas da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, no Edificio Administrativo San Caetano, bloque 3-2º andar, de Santiago de Compostela, despois da correspondente petición de cita.

Santiago de Compostela, 28 de marzo de 2019

Mª Carmen Martínez Ínsua
Directora xeral do Patrimonio Cultural

ANEXO I

Descrición do ben

1. Denominación.

Seminario Menor da Asunción de Santiago de Compostela.

2. Localización.

– Provincia: A Coruña.

– Concello: Santiago de Compostela.

– Parroquia: Santiago de Compostela.

– Lugar: Belvís.

– Enderezo: avenida Quiroga Palacios 2 A, 15703 Santiago de Compostela.

– Referencia catastral da parcela ocupada polo ben: 7975901NH3477D0001DD.

– Coordenadas xeográficas UTM (ETRS 89 e fuso 29): X: 537858, Y: 4747223.

3. Descrición.

O inmoble do Seminario Menor ocupa a plataforma superior dunha parcela de 40.403 m2, situado na zona de Belvís, lindeira coa avenida de Quiroga Palacios, ao oeste do camiño da Ameixaga que a separa do parque de Belvís, a rúa Guimarães ao sur e ao leste a avenida de Lugo. Ocupa unha situación elevada entre o convento de Belvís e o casarío do conxunto histórico desta zona e o límite sueste da propia cidade histórica. Ao sur localízase a Colexiata e o núcleo de Sar, que é o acceso da Vía da Prata dos Camiños de Santiago de Compostela. O inmoble ocupa unha superficie de 5.817 m2, en cinco pisos, un parcialmente soterrado, aproveitando o terreo irregular, e catro pisos superiores, para un total de 27.610 m2 construídos.

A propiedade está completamente pechada cun muro de fábrica con dúas entradas principais na rúa Cardeal Quiroga, nos lados leste e oeste. O edificio ten unha unidade de deseño formal con eixe de simetría dirección norte-sur, ben que ao oeste se dispón un volume de acceso que formaliza a entrada principal desde o lateral. O conxunto está composto por un corpo lonxitudinal no sentido leste-oeste e catro transversais en dirección norte-sur, e os exteriores son máis longos. Entre eles disponse outro volume de menor altura formando dous claustros a cada lado da capela. O edificio ábrese cara ao sur nun movemento complexo de planos e alturas simétricas, nas que a torre central ocupa unha posición dominante. No norte aparece un corpo rectangular unido.

A estrutura portante do edificio está formada por muros de cachotería de xisto, feitas en gran parte coa pedra da explanación, columnas e vigas de formigón paralelas ás paredes exteriores, forxadas con nervios de formigón armados con aceiro liso e alixeirado cerámico. No último piso formase a cuberta cunha sinxela estrutura e taboleiro de madeira para soportar a tella cerámica. As fachadas están compostas de pedra de taco, a xeito dunha cachotaría concertada moi empregada na época, con elementos de cantaría ou de imitación de pedra para a formalización das liñas de imposta, cornixas, cantos e cercos dos ocos.

A carpintaría exterior está feita de madeira, á cal se engadiu unha nova de aluminio para mellorar o comportamento do sistema. As divisións interiores son en gran parte fábrica de ladrillos, con carpintaría interior de madeira.

As fachadas están compostas dun xeito académico e formalista, de orixe clásica e cun ritmo vertical e horizontal moi marcado. A planta inferior dispón de ocos simples sen cornixas nin saíntes, pero con arco cargadeiro. As ventás están agrupadas en tres, marcando un ritmo horizontal, que se manterá en todo o plano de fachada vertical e en todo o edificio. A planta baixa ten ventás grandes, con cercos que sobresaen da fachada. Estas xanelas seguen o ritmo horizontal de tres e por enriba deles disponse unha imposta destacada que divide o corpo formado polo piso inferior. As seguintes dúas plantas forman un conxunto con fiestras de menor altura e o mesmo ancho que as fiestras do piso de abaixo, con tornachoivas sobre delas, agrupadas seguindo o mesmo ritmo. O piso superior dispón de ocos de compoñente vertical, abertos ata a liña de imposta e protexidos cunha sinxela varanda, de menor largo e agrupados de cinco na mesma proporción que nas plantas inferiores.

O acceso prodúcese polo flanco oeste, por unhas escaleiras e a través dun pórtico con seis columnas dóricas, individuais nos extremos e emparelladas no centro, con entaboado rematado por unha balaustrada. Este volume está flanqueado por dúas torres cunha fiestra circular, portas de balcón no primeiro andar, e ventás como as xa mencionadas nos pisos segundo e terceiro.

Entre os escasos elementos artísticos ou ornamentais cabe destacar a imaxe da Virxe na fachada da torre cara ao sur, obra do escultor Asorey; un cruceiro situado no campo cara ao sur e os escudos da fachada, obra de Eduardo Parrado, discípulo de Asorey.

4. Outros datos.

– Datación: obras entre 1952 e 1957.

– Autoría: José María de la Vega, arquitecto.

– Adscrición cultural: arquitectura da autarquía.

– Referencia ás persoas ou organizacións: promovido polo Arcebispado de Santiago, sendo cardeal Quiroga Palacios, cómpre destacar o sacerdote Arturo Longa, que levou un completo diario da construción, así como o aparellador Antonio Fernández Durán.

5. Uso.

– Función actual: docente, relixioso, residencial comunitario, asistencial, sociocultural e albergue, así como usos complementarios destes.

– Uso orixinal: o edificio foi concibido para uso de seminario, polo que todos os anteriores estaban xa previstos en maior ou menor medida, e teñen sido adaptados ás circunstancias e funcións actuais.

– Cambios no uso: os usos existentes son compatibles co valor do inmoble. Podería asumir cambios na súa proporción e distribución para adaptarse ás circunstancias da propia xestión e do mantemento do edificio.

6. Estado de conservación.

– Estado de conservación: en xeral bo, agás na propia torre sobre a capela, na que existen problemas de conservación de diversa entidade.

– Riscos e ameazas: os propios derivados da necesaria conservación e mantemento, así como as das necesidades de adaptación para a súa funcionalidade.

– Intervencións prioritarias: non se considera preciso establecer ningunha prioridade específica.

7. Réxime de protección.

– Natureza: ben material inmoble.

– Clasificación: catalogado.

– Categoría: monumento.

– Ben de interese específico: patrimonio arquitectónico.

– Nivel de protección: ambiental.

7.1. Réxime de protección específico.

Elementos protexidos: os relativos a unha protección ambiental, como é o volume, a ocupación en planta, alturas e relación entre as partes, material de acabamento e elementos ornamentais e compositivos, como os cercos, cornixas, liñas de imposta e outros con carácter ornamental. Non se consideran obxecto de protección o deseño formal dos espazos exteriores da parcela, agás o muro de peche con carácter xeral, ben que se consideran factibles actuacións que poidan xustificarse en función da accesibilidade, seguridade ou cuestións de carácter funcional.

Condicións para o tratamento dos elementos de fachada: manteranse os acabamentos e elementos ornamentais e compositivos de todas as fachadas, así como as liñas compositivas das carpintarías, ben que, dada a súa orixe e evolución, non se consideran materialmente como elementos para conservar. Considérase admisible a instalación de rótulos de carácter comercial ou similar na planta baixa, que deberán axustarse a unhas determinadas condicións e serán obxecto de valoración. Tamén se consideran admisibles as obras para eliminar as barreiras arquitectónicas que permitan un acceso adecuado ao edificio e a súa funcionalidade.

Ampliacións: calquera ampliación que puider ser factible en funcións dos parámetros urbanísticos existentes debe producirse de tal forma que non impida a apreciación das características volumétricas do edificio no seu conxunto ou entre as súas partes. Neste sentido, debería evitarse a ocupación dos patios interiores e a súa cubrición resultar excepcional e, en calquera caso, evitando a súa apreciación desde o exterior.

7.2. Réxime de protección xeral.

O réxime de protección será o que garanta a conservación dos seus valores artísticos, históricos, arquitectónicos, arqueolóxicos, etnolóxicos, antropolóxicos e científico-técnicos, e corresponderá co que definen nos títulos II e IV da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia.

As intervencións que se pretendan realizar no ben ou no seu contorno de protección terán que ser autorizadas conforme o establecido na Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia, segundo o criterio interpretativo da instrución da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria do 8 de novembro de 2017, relativa ao trámite de autorizacións en materia de patrimonio cultural nos bens inmobles catalogados e declarados de interese cultural, os seus contornos de protección e as zonas de amortecemento. Este réxime pode sintetizarse en:

– Conservación: as persoas propietarias, posuidoras ou arrendatarias, e as titulares de dereitos reais sobre o inmoble están obrigadas a conservalo, mantelo e custodialo debidamente e a evitar a súa perda, destrución ou deterioración.

– Acceso: as persoas propietarias, posuidoras ou arrendatarias, e as titulares de dereitos reais están obrigadas a permitirlle o acceso ao persoal habilitado para a función inspectora nos termos previstos no capítulo I do título X; ao persoal investigador acreditado pola Administración e ao persoal técnico designado pola Administración para a realización dos informes necesarios.

– Comunicación: as persoas propietarias, posuidoras ou arrendatarias, e as titulares de dereitos reais están obrigadas a comunicar á Dirección Xeral de Patrimonio Cultural calquera dano ou prexuízo que sufrisen e que afecte de forma significativa o seu valor cultural.

– Uso: en calquera caso, a protección do ben implica que as intervencións que se pretendan realizar terán que ser autorizadas pola consellería competente en materia de patrimonio cultural e que a súa utilización quedará subordinada a que non se poñan en perigo os valores que aconsellan a súa protección.

Así mesmo, segundo o disposto no artigo 35.5 da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia, a catalogación obrigará o concello a incorporalo ao seu planeamento e establecer as determinacións específicas para o seu réxime de protección e conservación.

ANEXO II

Delimitación e contorno de protección

1. Delimitación.

O inmoble catalogado corresponde co conxunto de construcións do proxecto orixinal do Seminario Menor, na plataforma alta da parcela murada. Non se considera parte do inmoble protexido o pavillón deportivo situado na plataforma inferior.

2. Contorno de protección.

O contorno de protección corresponde co da totalidade da parcela catastral 7975901NH3477D0001DD, incluíndo o muro que rodea a parcela.